Bạch cương tàm, được biết đến dưới các tên gọi khác nhau như cương tàm, cương trùng, thiên trùng, bạch cam toại, tử lăng, cương nghĩ tử, chế thiên trùng, sao cương tằm, sao giai tam, tằm cô chỉ,… Là một loại thuốc được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền, có nhiều tác dụng như điều trị viêm họng, viêm thanh quản, viêm amidan, viêm phế quản, cải thiện tình trạng yếu sinh lý ở nam giới, giảm các triệu chứng của rong kinh ở nữ giới, cân bằng khí huyết, và còn được biết đến với khả năng làm đẹp da ở phụ nữ.
Bạch cương tằm có nguồn gốc từ con tằm ăn lá dâu hay tằm vôi
Đặc điểm bên ngoài: Bạch cương tằm có hình dạng giống như con tằm, nhưng đã chết và phình to hơn so với tình trạng bình thường, có màu trắng xám như bột, với lớp nấm bạch cương bao phủ xung quanh cùng với tơ. Bề mặt có nhiều vết nhăn. Mỗi con tằm đã chết có chiều dài từ 2 – 5cm và đường kính phần thân khoảng 4 – 7cm. Mặc dù bị bao phủ bởi nấm, nhưng vẫn có thể phân biệt rõ phần đầu màu vàng nâu, 8 đôi chân, và các đốt của con tằm.
Đặc điểm bên trong: Bạch cương tằm đã chết cứng và rất giòn, có thể bị bẻ gãy dễ dàng. Khi bẻ đôi, nếu nhìn vào trong ruột, bạn sẽ thấy màu xanh nâu, vị hơi mặn và đắng, và mùi khó chịu.
Theo các Dược sĩ, giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho hay, Bạch cương tằm từ lâu đã được sử dụng như một loại thuốc trong Y học cổ truyền của Trung Quốc và được xuất khẩu sang nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu sản xuất nguồn nguyên liệu này thông qua phương pháp “nhân tạo”, tức là phun vi khuẩn Botrytis bassiana Bals lên con tằm đang khỏe mạnh và đủ kích thước để khiến chúng chết. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào chứng minh hiệu quả của phương pháp này.
Do đó, khi mua bạch cương tằm, bạn nên chú ý đến những điểm sau
Lựa chọn những con tằm đã chết cứng, màu trắng, thẳng. Khi bẻ đôi con tằm đã chết, nếu thấy ruột bên trong vẫn ướt và dính, thì đó có thể không phải là bạch cương tàm tự nhiên, mà có thể đã được xử lý với vôi hoặc bột nếp, không đạt chất lượng.
Thành phần hóa học chính của bạch cương tàm bao gồm protid (chiếm khoảng 2⁄3), cùng với một lượng nhỏ chất béo và tro. Trong Y học cổ truyền, bạch cương tằm được coi là một loại vị thuốc quý, thường được sử dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia châu Á như Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam,…
Vị thuốc bạch cương tằm với nhiều tác dụng những ứng dụng trong y học như
- Chữa trị các bệnh liên quan đến hệ hô hấp như viêm họng, viêm thanh quản, viêm phế quản mãn tính, giúp làm giảm ho và tiêu đờm.
- Điều trị các rối loạn thần kinh như co giật, động kinh, và đau nửa đầu.
- Hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan đến yếu sinh lý ở nam giới, như di tinh, mộng tinh, hoặc liệt dương.
- Điều trị các vấn đề phụ nữ như khí hư, đau bụng sau sinh, và băng huyết.
- Hỗ trợ trong việc điều trị các trường hợp tai biến nhẹ.
- Chữa trị các vấn đề da như phát ban, viêm ngứa, và nám da.
Bạch cương tằm hỗ trợ điều trị viêm họng hữu hiệu
Một số bài thuốc từ bạch cương tằm được tham khảo trong điều trị bệnh
Chữa viêm họng, viêm thanh quản, ho khản tiếng: Tán nhuyễn 5g bạch cương tằm, phèn chua và phèn đen mỗi loại 1g, sau đó sắc lấy nước ngậm và súc miệng với lá bạc hà và gừng tươi mỗi loại 1g. Hoặc tán bột bạch cương tằm và thiên nam tinh mỗi loại 6g, sau đó pha với nước gừng tươi để uống. Hoặc tán bột bạch cương tằm và kha tử mỗi loại 10g, sau đó ngậm và nuốt 3 – 5 lần/ngày.
Điều trị viêm amidan: bạch cương tằm 5g, đem tán bột, sắc lấy nước gồm 15g gừng tươi, bạc hà và vỏ quýt mỗi loại 5g, sau đó pha với bột bạch cương tằm để uống 3 lần/ngày.
Hỗ trợ điều trị sinh lý năm giới do di tinh, liệt dương: 5g bột bạch cương tằm đem ngâm với 1 chén nhỏ rượu trắng để uống sau khi ăn khoảng 2 giờ và 2 lần/ngày, liên tiếp trong 3 – 4 tuần. Hoặc ngâm 40g bạch cương tằm với 400ml rượu gạo khoảng 30-35 độ, ngâm trong 3 – 4 tuần rồi lấy uống 3 lần/ngày, 30-50ml/lần, uống trước khi ăn hoặc trước lúc ngủ.
Chữa động kinh, co giật ở trẻ em: Tán bột 6g bạch cương tằm và 0,15g ngưu hoàng, sau đó pha với nước sắc từ đởm nam tinh và thiên ma, mỗi loại 12g. Chia làm nhiều lần để cho trẻ uống trong ngày.
Chữa mày đay, ngứa trên da: Sắc lấy nước uống các loại dược liệu gồm 15g thích tật lê, 5g ma hoàng, khổ sâm, địa phụ và bạch cương tằm mỗi loại 10g. Uống trong 1 tuần.
Chữa nám da, sạm da: Tán bột bạch cương tằm, sau đó hòa với nước thành hỗn hợp sệt để bôi lên vùng da bị nám sạm trước khi đi ngủ trong nhiều ngày liên tiếp.
Chữa mụn trứng cá, tàn nhang: Tán thành bột 110g mỗi loại bạch cương tằm, bạch khiên ngưu, bạch đinh hương, bạch cập, bạch tật lê, 75g bạch chỉ, bạch phụ tử và bạch linh (mỗi vị 18g), tạo giác, bột đậu xanh (mỗi vị 50g), sau đó cho vào đựng trong lọ kín. Trước khi đi ngủ mỗi tối, cho một ít hỗn hợp vào bát nước ấm, khuấy đều rồi thoa thành một lớp mỏng trên mặt, để trong 30 phút rồi rửa sạch.
Chữa bệnh đau nửa đầu hoặc đau đầu do gió, nhiệt: Tán thành bột mịn 200g bạch cương tằm và 300g củ riềng khô để sao vàng, sau đó trộn đều uống cùng với nước trà tươi 2 lần/ngày, 5g/lần. Hoặc tán thành bột cao lương khương và bạch cương tằm sau đó hòa với đại táo đã sắc lấy nước uống. Cũng có thể lấy 9g tang diệp, bạch cương tằm, kinh giới và mộc tặc mỗi loại 6g, 3g sinh cam thảo sắc lấy nước uống trong 3 – 5 ngày.
Chữa khí hư, rong kinh ở phụ nữ: Tán bột bạch cương tằm và pha với nước ấm để uống mỗi ngày 5g.
Một số lưu ý khi sử dụng bạch cương tằm trong điều trị
Theo các giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội, những người đang dùng thuốc đông máu, mắc bệnh xuất huyết dạ dày, mới phẫu thuật hoặc gặp chấn thương có chảy máu không nên sử dụng bạch cương tằm do thuốc này làm chống đông máu.
