Rối loạn phân ly thường khởi phát như một phản ứng trước sang chấn tâm lý đã trải qua. Việc điều trị bao gồm liệu pháp tâm lý và sử dụng thuốc. Dù quá trình điều trị có thể gặp nhiều khó khăn, nhưng nhiều người vẫn có khả năng vượt qua và duy trì một cuộc sống lành mạnh, hiệu quả.
Rối loạn phân ly là gì?
Theo các bác sĩ, giảng viên tại Cao đẳng Dược TPHCM cho hay, Rối loạn phân ly là một nhóm các rối loạn tâm thần đặc trưng bởi sự gián đoạn hoặc mất kết nối giữa suy nghĩ, ký ức, môi trường xung quanh, hành vi và cảm nhận về bản thân. Người mắc rối loạn này có xu hướng tách rời khỏi thực tại một cách không chủ ý, ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày. Các biểu hiện có thể dao động từ mất trí nhớ cho đến sự xuất hiện của các nhân cách thay thế, tùy thuộc vào từng dạng cụ thể của rối loạn.
Triệu chứng và biểu hiện
Người mắc rối loạn phân ly có thể gặp phải các triệu chứng sau:
-
Mất trí nhớ từng khoảng thời gian, sự kiện, thông tin cá nhân hoặc những người quen thuộc.
-
Cảm giác như đang tách rời khỏi chính bản thân và cảm xúc của mình.
-
Nhận thức méo mó, thiếu thực tế về môi trường xung quanh.
-
Mơ hồ về danh tính bản thân.
-
Gặp khó khăn trong các mối quan hệ xã hội, công việc hoặc những lĩnh vực quan trọng khác.
-
Khả năng đối phó với stress suy giảm rõ rệt.
-
Các vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, suy nghĩ và hành vi tự sát.
Các dạng rối loạn phân ly
Chứng quên phân ly
Dạng này đặc trưng bởi tình trạng mất trí nhớ nghiêm trọng hơn so với sự hay quên thông thường, và không thể lý giải bằng các nguyên nhân y khoa khác. Người bệnh không nhớ được thông tin cá nhân, các sự kiện hoặc người quen, đặc biệt là những gì liên quan đến sang chấn. Đợt mất trí nhớ thường xuất hiện đột ngột và có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ, đôi khi lên tới vài tháng hoặc nhiều năm.
Rối loạn nhận dạng phân ly
Còn được biết đến trước đây là rối loạn đa nhân cách. Người bệnh có thể cảm nhận như có hai hay nhiều danh tính tồn tại trong tâm trí và thay phiên kiểm soát hành vi. Mỗi danh tính có thể có tên riêng, lịch sử cá nhân, đặc điểm tính cách và thậm chí cả phong cách nói chuyện hoặc giới tính khác nhau. Rối loạn này thường đi kèm với chứng quên phân ly.
Rối loạn giải thể nhân cách
Người mắc rối loạn này thường cảm thấy như đang đứng ngoài quan sát chính bản thân – hành động, suy nghĩ, cảm xúc của mình như đang xem một bộ phim. Thế giới xung quanh trở nên xa lạ, mơ hồ, thời gian có thể như bị kéo dài hoặc rút ngắn. Cảm giác mất kết nối với thực tại là biểu hiện đặc trưng.
Nguyên nhân gây rối loạn phân ly
Rối loạn phân ly thường phát sinh như một cơ chế phòng vệ tâm lý trước các sang chấn nặng nề. Những trải nghiệm đau thương kéo dài từ thời thơ ấu, như bị lạm dụng thể chất, tình dục hoặc tinh thần, là nguyên nhân phổ biến. Các sự kiện như chiến tranh, thiên tai, bị bắt cóc, tra tấn hoặc điều trị y tế kéo dài cũng có thể dẫn đến tình trạng này.
Trong giai đoạn trẻ thơ – khi nhận thức về bản thân vẫn đang phát triển – trẻ nhỏ dễ rơi vào trạng thái tách rời để “thoát khỏi” thực tại đau đớn. Cơ chế này có thể tiếp tục tồn tại và được lặp lại khi trưởng thành để đối phó với stress.
Đối tượng có nguy cơ cao
Theo các giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội, Những nhóm người có nguy cơ cao mắc rối loạn phân ly bao gồm:
-
Trẻ em bị lạm dụng thể chất, tình dục hoặc tinh thần kéo dài.
-
Người trưởng thành hoặc trẻ em trải qua các biến cố nặng nề như chiến tranh, thiên tai, chấn thương, bị bắt cóc hoặc điều trị y tế khắc nghiệt.
Biến chứng của rối loạn phân ly
Rối loạn phân ly nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng như:
-
Hành vi tự gây thương tích hoặc tự sát.
-
Rối loạn chức năng tình dục.
-
Nghiện rượu hoặc ma túy.
-
Trầm cảm, lo âu và các rối loạn tâm thần khác.
-
Chấn thương tâm lý kéo dài.
-
Rối loạn nhân cách.
-
Rối loạn giấc ngủ: ác mộng, mất ngủ, mộng du.
-
Các triệu chứng cơ thể không rõ nguyên nhân, như chóng mặt, co giật không do động kinh.
-
Rối loạn ăn uống.
-
Khó khăn trong các mối quan hệ cá nhân và nghề nghiệp.
Lời khuyên
Rối loạn phân ly là một tình trạng tâm thần nghiêm trọng, có thể gây ra nhiều ảnh hưởng lâu dài về cả thể chất lẫn tinh thần. Việc thăm khám và can thiệp tâm lý chuyên sâu từ sớm sẽ giúp người bệnh có cơ hội phục hồi và duy trì một cuộc sống khỏe mạnh, ổn định.
